Gulu Zakale: Mulole 2022

Khumi ndi asanu mwa khumi ndi asanu

Linafika tsiku
kenako usiku ndiye usana ndi usiku
dzenje lopanda mzimu la chikondi ndi vertigo
ma cones ndi ndodo za Masomphenya
mu kulandiridwa koyimba
za zomwe zimatithirira
Cyclopede ndi kampani
mukuyenda ndi moyo.      
 
Pour un mot pour un tout   
la mort fût admise   
comme monnaie courante   
même jointe à la lune   
sous le panache des fumées   
que crachaient par saccades sèches   
les trublions de la sidérurgie   
sur un air de bien entendu.      
 
Les cloques et claques   
des sabots de bois bouchonnés de paille   
arguaient de la neige à déblayer   
aux portes de l'étable   
pour que passage des bovins   
puisse se faire au cas où   
le tombereau sortirait   
chargé d'effluves nocturnes.      
 
Panayenera kuonekera mu Umunthu
ndi bwalo bouillon pamoto
pamene pansi ndi slats disjointed
bambo atayima
ndudu pakona ya milomo
adayambitsa kupita kwa angelo
chete auspicious
mpaka kugunda kwa wotchiyo.      
 
Victor s'appelait Jean-Baptiste   
du côté de Verdun   
il s'était couché dans la boue   
le visage maculé les yeux grands ouverts   
sous le ciel bas et lourd   
ponctué par la mitraille   
œuvrant à qui mieux mieux   
dans les boyaux de la tranchée.      
 
Pa lakhumi ndi chisanu lakhumi ndi chisanu
pali maluwa
kuti a De Profundis mwa njira
sindikanakhoza kunena zomwezo
mphepo ikuwomba pansi pa chitseko chapamwamba
mbalame yotereyi ikulira mopenga
m’nthawi za masautso
mu nthawi zobwerera kunkhondo zino.      
 
 
1053

Chuma mu mtima

Amants de profil    
de subtile manière enlacés
vous fûtes branches à fleurs de printemps
à fleurs de mots
signant d'une geste grave
le bleu d'un ciel délavé
que les ruminants
marmonnent avec détachement.

Sonnailles des moutons
à même la draille paresseuse
pierres de granit traçant limites
entre le tissus des chemins empruntés
et la terre des narcisses
aux élans aromatiques
couronnés par le chant de l'alouette
fleurant bon le regard du pâtre.


Histoire recommencée depuis des lustres
que la mémoire enserre
d'une tresse de cardabelles
aux cintres de l'horizon
considérant le sifflement de l'air
contre les déchirures de la falaise
comme registre récipiendaire
des âmes de passage en terre.


Cil à cil
la paupière s'ouvrit
grave et mélancolique
sous les doigts de l'aube
prompte à décoller le millepatte léger
de sa dalle d'origine
derniers émois d'une énergie
convoquant trésors de pacotille.


1052



Kukweza chophimba

Il était derrière moi   
l'homme de Vitruve   
qui m'accompagne   
à me porter la rose   
la rose si précieuse   
du temps retrouvé.      
 
Kwa pang'ono ndinapita kukajowina
mlongo wanga matenda
phatikizani kumbuyo
njira yolumikizana
ndi ubale
ndi chodabwitsa kundipeza kumeneko.      
 
Palibenso Mbuye
panjira yopita ku chidwi
komwe kuli komwe kuli
kasupe woturuka m'phiri
opangidwa ndi luntha
mineral kuchokera kuzinthu zamuyaya.      
 
Kulingalira za thambo la nyenyezi
monga Munthu amene ali Ine
Ndimamvetsera ndikutsatira
za wina wosalakwa uyu
masukulu anga aubwana
m'makutu a dziko loyera.        
 
Ndipo ine ndine madzi
mu chinsinsi cha thovu wothwanima
kunjenjemera caresses
kukwaniritsa pamwala wonyezimira
chiganizo ndi mawu
monga chowonjezera cha conductive bank.      
 
Ndipo ndine moto
Ndimayatsa ndikuzimiririka
m'mphepete mwa mitsinje
kumene zonse zimadziwika
wa kuwala kosalekeza
popanda zoyambira.      
 
Levé de bonne heure   
par vent frisé des premiers chants d'oiseaux   
j'ai partagé les gains de la nuit   
dans l'ombre de la liberté   
pour me fondre en Visage   
et atteindre gratitude.      
 
Eviter cette présence à Soi   
et c'est la Réalité qui se donne   
pour constellation des sens   
faire lien avec l'Incréé   
au Souffle d'une Conscience consciente d'elle-même 
propice au Rien des choses Venues.      
 
 
1051

Kuthamanga kwa moyo

Zosavuta komanso zosavuta
atangobwera ku dziko lapansi
analibe maso
kwa kumwamba kokha.      
 
Kuthamangitsidwa mwachangu
pachipata cha ukwati
anabwerera kuntchito
kumenya matailosi ndi zala zake.      
 
Phokosoli linapangitsa kuti amwendamnjira atembenuke
ngati matalala masika
zingwe zinali kuwuluka
mabelu anthawi ino.      
 
Ngakhale anagwidwa mwadzidzidzi
adavina zizindikiro za kukhudzika
kupanga kugwira nthambi kwa iye yekha
kuti m'mawa adapeza bwino.      
 
Danga pamwamba
anabwezeranso mipeni
kuponyedwa pa ntchentche
motsutsana ndi makoma otuwa a kuiwalika.      
 
Danga pansipa
wa mdima wokongoletsedwa
anatsegula kwambiri
mikono yake yanthambi.      
 
Anthu a elves
adadina batani "mapeto"   
kwa mapiko akunjenjemera
tsatirani zosiyana za Zowona.      
 
Waulere komanso wosagona tulo
mayi wa nkhondo ndi kubadwa
zinadzutsa miasma yobwerezabwereza
m'njira ya tsiku latsopano.      
 
Chonde dziwani
ampelopsis pakati pa mano
mafuta onunkhira ndi tsitsi pa mapazi okondedwa
chinali chiwopsezo chachikulu cha malingaliro.      
 
 
1050

Msewu Waukulu

Amandikakamiza ndi kundikakamiza
mphamvu iyi yochokera kumwamba
kuphimba ndi zomwe wachita
chimaliziro cha pano ndi pano.      
 
Nditsitse pansi
mgwirizano ndi arpeggios
nyimbo zakale
za kusuta mimba.      
 
Kuti mukhale owolowa manja kwambiri
adakwera wanga 31   
Ndikuwopa mikangano
kwambiri chikhalidwe cha anthu.      
 
Pakati pa dongosolo ndi kuyenda
pachimake onse
Ndinapikisana nawo pazowunikira
popanda kugwa m’maloto oipa.      
 
Njanji zalumikizana
ku mawonekedwe oyera a tsoka
kudutsa Lorraine
popanda clogs kapena dondaine.      
 
Marche à l'ombre des peupliers bruissants   
calme l'émoi des choses pures   
pour sagesse des contes d'autrefois   
évoquer déchirures à colmater.      
 
Ploie et me désire   
rose sans pourquoi   
à même la vie éternelle   
parsemer d'étoiles le ciel de notre ignorance.      
 
( Peinture de Frédérique Lemarchand )
 

1049

Ndakatulo ndi chilichonse

La poésie claque les é et les i   
sur le présent   
à pleines dents de ce qui est   
à portée de sens   
à portée de fusil   
tirée en rafales    
sur les cibles de l'imaginaire.      
 
Wolemba ndakatulo akufufuza
leprechaun ya mphindi
pa dziko lakuda
ntchito zonunkha
za adani omwe pambuyo pake
adabweretsa bwato lamchenga
m'mphepete mwa nyanja.      
 
Le poète ne rêve plus au grand soir   
il enquille les étoiles   
à la lueur de l'aube   
pour battre campagne   
avec les problèmes du jour   
la douleur des disparitions   
et faire chansons du mal-aimé.      
 
Nthawi zina wolemba ndakatulo amasiya kuchulukitsitsa kwake
kuzolowera kuganiza kuti palibe chochita
kuti sitimayitanitsa kuchokera ku chilengedwe
pokha pomvera iye
ndi kuti kuswa chirichonse
nyanga ndi malipenga zili bwino
kuposa kukhala chete kwa ana a nkhosa.      
 
Brave poète   
plein d'assurance d'être par ailleurs   
aigle maraudant en montagne   
fouilleur de la vie   
fomenteur de querelles entre le vent et l'âme   
abandonneur des tourniquets de l'instinct   
pour devenir passant discret du sans-souci.      
 
 
1048

Nazale

redwood apple
kutsogolo kwa nazale
tinamwa tiyi
pansi pa masitepe.     
 
Phil ndi Mich
zonse zimakhudzidwa ndi kusokonezeka
pamaso pa mwezi
thundu linali ndi druids zake.      
 
Quant à la haie du jardin   
se sont pressés les impétrants    
devant les verdures arborescentes   
des tableaux de Michel.      
 
Ma candelabra oyaka
mu mlengalenga wodzaza ndi matsenga
fungo la nyama yopserera
ku uthenga wosamveka.      
 
Malo enieni
kwa maso athu onse
ndi kuseka kwa Mulungu kapena anthu
munsalu wosokedwa mbali zonse ziwiri.      
 

1047


Munthu wamng'ono

Wopiringizika kale
m'kati mwa kanjira
tikiti yanjira imodzi
palibe ntchito inayake.   
 
Il relevait de la parodie   
en mettant bas l'enfant lion   
moment carnassier   
de l'instinct en reproduction.      
 
Iye anapita
IYE mnyamata wamng'ono
ndi mawilo ake a rabala
pa bala lakutha la mafunde.      
 
Palibenso munthu wamng'ono
moyo unamugwira iye
ndi kukumbukira kwake
amamanganso dongosolo lakale.      
 
Thupi ndi kugonana kwake
ndi voila
kuti apatuke ndi gudumu la Ferris
za ulendo wopanda fanizo.      
 
Mfundo yofunikira pamakhalidwe
pafupi ndi mpeni wakukhitchini
adadula mwayi
amene anabala iye.      
 
Zonsezo ndi mbiriyakale
kuyambira kulemba mpaka kukumbukira
masitepe odekha a ndakatulo
pezani zomverera zapamtima.      
 
Kuchokera ku manyazi ena kupita ku ena
Chowopsya kwambiri ndikudzikhulupirira nokha
pamene simukuyenda cholunjika
ndi kuti timaganiza kuti timakhala ndi zithunzi.       
 
Kudzidzimuka koyamba kunadutsa
bwanji sunafunse
mawonekedwe oyenera
kuti asakhalepo.      
 
Chotsani kusefukira
kutseka chitseko cha shedi
pezani malo ake
mantha awa palibenso kukwanitsa kulemba.      
 
Bwanji ngati mzimu ukakumana ndi thupi
adzakhala akadali denga
kuchokera m'buku la maora
maganizo ogona.      
 
Il faut de l'ordre   
et du désordre   
pour faire politique de contestation 
de ce qui est.      
 
Kukhala, Sindingachite bwino
kukhala chilungamo, ndi
pakubvomereza kudza kwanga m’dziko lapansi
pamene ndimakhala ndi dzuwa m'mimba mwanga.     
 
Sungani
kudutsa mibadwo
Mawonekedwe a Khomo
opanda mpweya.      
 
Ndiko kuti ndimayenera kukonzedwa
kupita njira yonse
woyendetsedwa ndi chikhumbo
kunena zinthu zina.      
 
Kusweka kwadzidzidzi ndi dziko
zimathandizira kukulitsa
chizolowezi
kwa kufunafuna orphic.       
 
Ndimakhulupirira mwa mwayi
koma kwa zomwe timachita nazo
kuti otsalawo abwere
Komanso.      
 
Mawu okha
akhoza kutsimikizira kukumbukira
kukhala scandal
kuti zinthu zichitike.      
 
Zofunikira
kugwedeza kwa ufulu
kuwononga mtundu wa anthu
patatha zaka zambiri akuthawa.      
 
Vivre   
c'est mourir un peu   
quand les mots retrouvent   
la reconstruction vécue du passé.      
 
Ndikupereka njira
ndani angandiuze
kuti achokera kutali
nenani mawu oletsedwa.      
 
 
1046
 

Tangle

Dziko la usiku
pa nthawi ya koloko
kukhetsa mtima
tinnitus
kuyambitsa kukayikira ndi zowawa
wa wolima wosauka
m'malo mosagwirizana
kuvula phokoso pansi
graph mawu pamwamba.      
 
Za dziko lopangidwa
pa Guinness of minimal Art
amakhalabe otsegula
kukhalapo kwa maloto
kugwedezeka ndi phokoso la macheza
mu jekete zofiirira zamalingaliro
wokutidwa ndi zokhutiritsa
za kugawa kwa mphotho
mu nthawi ya Yohane Mbatizi.      
 
Panali
nyanja yobwerera
pa mchenga
nsonga za tsitsi lometa
mahatchi
adazimiririka m'mafunde amadzi
pokhudzana ndi mpweya ndi ether suckers
anasonkhanitsa theka lachinsinsi
theka ngale yakuda ya misampha.         
 
Pakukwera duwa linali kuloza
ndi fungo la algae wobiriwira
chinenero zotsatira
atanyamula pakamwa pake
mavuvu a methane
pamlingo wa zipinda zosambira
kenako anatengeka m'chizimezime
wopalasa mphepo akulira nkhandwe
pamaso pa funde lapamwamba.      
 
anayankha
chitetezo mluzu
amalingalira mbiri yakale ya Relève
kupitiriza pa zipata za mzinda
kuopa adani
kudina nsapato zawo zachitsulo
miyala yonyowa yonyowa ya m'makwalala amdima
ndi fungo la mliri
kudula khosi la wosavala.      
 
Osati kutali ndi kumeneko
pansi pa kubisala chifukwa
kugwidwa ndi kusaleza mtima kwa kudikira
Pierre wamng'ono anayang'ana   
palpitations otsiriza a kandulo
bwenzi lochedwa
adawononga khosi la misala yoiwalika
ulemu woperekedwa kwa amene ali pansi pa kuitana
ankakonda mwala waung'ono woyera ndi woyera.      
 
 
1045


Mphatso ya Moyo

Ndinayasamula
osandipatsa kiss yabwino
ndi
mu mphindi ino pambuyo kuyesetsa
kukhala opanda kanthu
pakati pa kumwamba ndi dziko lapansi
kuganizira zapakati
pakati pa patsogolo ndi pambuyo
kupezeka kwathunthu kwa Self
mu kupanga
koma pakali pano
mumpata wachabechabe
kupuma bwino
kuyang'anizana ndi zosadziwika, kwa opanda dzina, kwa osaimiridwa
kuyang'anizana ndi silencer, mumthunzi, à la claire lumière   
cette approche de ce qui fait tourner le moteur   
au Don de la Vie   
entrer en Relation avec la Réalité   
cette Présence de l'entièreté   
de la montagne au coucher du soleil   
tout autant que celle du Visage de l'Autre   
non réductible à soi   
mais qui me projette dans l'Ailleurs   
dans cette Présence qui m'accompagne.      
 

1044