Gulu Zakale: Chaka 2015

Le nouvel être

 Ce mur de sable durci  
d'une luminosité déliquescente
aux ridules enchevêtrées
cachant une ville entière
et je suis à ses pieds
ombre sans corps
inscrit dans l'instant .

Tout autour de moi
un paysage désolé
pas de végétation
la terre à nu
des roches éclatées
une lumière sans relief .

L'horizon troublé
un sfumato de Léonard de Vinci
sans codicille
rien de repérable
rien ne sachant rassurer l'œil
d'avant la catastrophe .

Je suis seul
point de vie alentour
pas de vent
un souffle rauque en continu
kutali
le bruit d'une foule en marche .

La bête est là
immense derrière moi
et je suis comme anéanti
devant elle .

Elle passe sa main sur ma tête
je n'ai plus de cheveux
ses doigts sur mon visage
et je n'ai plus de visage .

Irradié
je suis anéanti
et néanmoins toujours en vie
et me montre à la tombée du jour
me nourrissant de débris alimentaires
tombés du haut du mur .

Ai-je été rejeté ?
Suis-je définitivement écarté de la cité ?
Une trappe ne va-t-elle pas s'ouvrir
au détour d'un rocher
et cet être énigmatique m'enjoindra-t-il de le suivre ?
Je le suivrai
dans le labyrinthe
éclairé par une lumière venue de nulle part .

Hâtant le pas
je trébucherai sur les aspérités du sol
craignant de le perdre de vue .

Longtemps très longtemps
nous avons marché
le long des collines renouvelées
sans cesse
telles des vagues de dunes
pour au détour
percevoir la cité des élus
son enceinte d'acier
luisante sur son promontoire
pamwamba pa chigwa chophimbidwa ndi madzulo .

Wachikondi wanga !
usatseke misozi yako,
kulira .

" Mukudziwa
inali nthawi yapita
ndipo tsopano pali mwana,
umunthu watsopano . "


253

Au feutré de l’imagination

 bata, khola lotseguka
mthumba langa mukugwa kabuku kakang'ono, tsamba lotsegula .

Mu kusokonezeka kwa malingaliro
tsiku lotsatira sitima yochedwa
ku kulimba mtima kwa malingaliro kuti apereke
kumayambiriro kwa ntchito .

Pamene ndithudi analowa mu kupanduka
kukhala gawo la kusiyana
popanda kufulumira
kuchokera ku ntchito yachilendo kupita ku ntchito yachilendo .

Ndipo poyankha
kupuma movutikira
matsenga ndi zilombo wamba
makutu olankhula ochepa .

Chida ichi chosavuta komanso chosavuta
zopangidwa ndi njala ndi kutopa
popanda kutenga moyo wathu amatigwetsera mu kudalira .

tiyeni tikhale anthu
contre les démons de la permanence
aptes à faire irruption et se déchaîner
dès confiance revenue .

Outre l'enfermement dans la démesure
au bord du gouffre de la démence , dansent
l'ennui , la nausée , le marasme , la réitération
toutes bestioles endimanchant la conscience .

Soyons la bonne pensée
en liant l'épreuve nommée
son processus reconnu avec l'émotion suscitée par l'ouverture .

Hors de l'enchevêtrement des chemins de traverse
évitons le doux chant crépusculaire
sortons de la cage des quolibets
soyons les enfants de l'huîtrier au long bec .


252

Des tensions viennent

 Des tensions viennent  
 d'éléments émotionnels  
 la chape de béton  
 écrase l'épi de blé.  

 Des tensions viennent  
 des nouvelles réalités  
 au creux des vagues  
 une mousse superbe.  

 Des tensions viennent  
 au plus profond de soi  
 un appel  
 à davantage d'égards.  

 Des tensions viennent  
 lors des cycles de la nature  
 une fraîche nuée  
 témoigne des migrations.  

 Des tensions viennent  
 quant à s'entourer d'amis  
 ne constitue que le germe  
 de la mal-gouvernance.  

 Des tensions viennent  
 quand les barrières du cœur  
 cèdent et déversent  
 l'absurde  et l'indifférence.  

 Accueillons ces tensions  
 qu'elles prennent place  
 ces chevaux du désordre 
 venus du styx.   
  
 Tendons la nappe  
 sur la table des fêtes  
 couronnons de vrais instruments économiques  
 le fourmillement productif.
  
 Soyons la mèche  
 de la rencontre des uns avec les autres  
 en sagesse  
 soyons le grand livre des continuités.  

 Soyons l'appel  
 le regard ouvré  
 l'impossible devenu possible 
 le mariage de nos dispositions profondes.  

 Soyons de traces et de lumière  
 en atteinte de nos buts  
 la juste quotité disponible  
 à notre vie quotidienne.  


 251 

Je coupe l’herbe et le feu

 Thupi langa likuphwanyika ngati   
 zigamba za kuwala   
 kufufuta mapeto a maphunzirowo.   
   
 Ndimakhulupirira zachinyengo za zinthu zosaoneka    
 Ndikhala.      

 Ndimakolola trot-menu   
 mtedza , ma amondi ndi zipatso   
 m'nkhalango zamalingaliro. 
    
 Ndikulandira kumwetulira ndi milomo yosuntha   
 Ndimapanga zotsutsana   
 mkanda womwe ukhoza kuwonedwa usiku pakhosi.   
   
 Ndinadula udzu ndi moto   
 ndi kukhudzidwa kwa mtima ndi moyo   
 zodabwitsa mu pendant   
 Ndimadetsa nthawi yosayembekezereka   
 ndi kudyetsa miimba.   
   
 Ndine wokhudzidwa ndi filiation   
 ndikugwirizana ndi mabanki   
 Ndimaona kuiwalika kosatheka   
 zododometsa ndi nthano.  
    
 Moyo wanga ndikukhoza kukhulupirira   
 mu umunthu wapamwamba   
 popanda kujowina tsiku.   
   
 Pamaso pa maganizo owopsa   
 je propose la subversion radicale   
 en singulière intimité avec les persécutés.   
   
 Il n'est de message pertinent   
 que renvoyé à sa libre décision   
 pour peu que le démineur opère.    
  
 Le marché du dimanche n'a plus cours   
 les étals remisés    
 entre les trognons de choux-fleurs   
 demeure l'eau vive du nettoyage.  
      
 La page est tournée   
 précautionneusement nous montons   
 au petit matin    
 frère Soleil   
 dans la gerbe des instincts   
 vers le vif éclat de la métamorphose. 

     
 250 

Ndikupita patsogolo ndikukhulupirira





 Anapita
les chansons de nos grand'mères
aux limites stériles n'existent que la limite
hors des basses œuvres de la déréliction
un chien même ne trouverait pas à redire .

Il avance et croise
fente mobile devant le chemin
qui défile
illusoire projection des ondées
du pourquoi de l'infini .

Cachée recluse dans l'ombre
une personne future personne
au gré de l'inexorable
accaparée et bruissante de vie
se pourvoit creuse sous les regards .

Elle poudroie et s'assume
masselotte du désir de possession
heurtant l'amuse-gueule
d'une lucidité tragique
au char de l'humanité .


249

zingwe zofiira pakhosi la nkhumba yakufa

   Malirime amanyambita chakutsogolo
mitambo imasonyeza kuti moyo umataya
m'dzenje la mafunde achisoni
lizani lipenga la chifunga .

Chingwe chofiira pakhosi la nkhumba yakufa
spin parade
zilombozo zimakwiyitsa zilombo
opanduka mu malingaliro .

Amateurs a nyimbo ya desopilant
amakonza kusauka kwachisawawa kwa estaminets
mantha afika pa guwa lachipongwe
ochokera kwina amachotsa nseru .

Kuyimba kudzipereka kwa malingaliro
amapita abwera
achinyamata okhala ndi mitembo yokongola
osayeruzika ku chikhulupiriro chokakamizidwa .

Perekani mkazi ndi nkhope yoperekedwa
okhala kunja kwa cloisters
kutambasula ndi manja ake akuchonderera
diso la dzuwa losautsika .

Tisaphwanye mawu athu
tiyeni tikhale othandizira amphamvu
kotero kuti m'mitsempha ya magazi
kutsatiridwa ndi mphamvu zobiriwira .

Tulukani m'mawa kwambiri
makoswe a m’mizinda yathu
ziphaniphani zomwe zimakayikakayika
za misewu yathu yopanda anthu .

Nthawi yotsutsana ndi mitsempha imakhudza
ndi chidwi chokhazikika
zolakwa zinachitikira
m'chigwa cha chisokonezo .

Imilirani
kutulutsa phokoso lopuwala la anthu osauka
otembereredwa kwa opanda mano
golide wakuda uja amataya mtima .

Khalani mneni pa desiki la anthu
kutenthetsa maganizo akupha
sungani masewera anu ndi mafuta anu onunkhira
tulukani poyera nkunena kuti munthuyo ndi wamkulu .

Invective zotsalira
kukhala ndulu ya ambuye amalingaliro
fukulani manda a amene achita mawonekedwe
dutsa njira yako patsogolo pa chinyengo .

Ndipo abweranso kudzatiuza
kuti moyo ndi chikhumbo
pa gitala
kakombo wokonda chigwa chakumbuyo .

Kotero kuti bwato la pepala limayenda
pa beseni la Tuileries
usiku wina mu December
pa nyanja ya choonadi .

mwana kuti ndife
mwana amene tinali
kwa ana athu anthawi zonse
tiyeni tikhale mchere ndi uchi wa dziko lapansi .


248

kuwala mu diresi la satin

      La lumière en robe de satin  
fleurs frémissantes
consume à petits jets de brume
le vertige finissant d'une journée d'automne .

La page tournée
reflète au marbre du passé
le soucis trop fois béni
d'un manquement à l'oubli .

S'émarge le creux des paumes sèches
en caresses douces
sur le rugueux de l'arbre
poitrail découvert
éclatée d'une ombrelle
convergeant au gré des vents
vers l'aube de riz ourlée .

Il est des mésanges à tête charbonnière
ndi kulira kolira
popanda nsalu yotchinga
ukwati phwando zoyandama .

Chikondi chonse ndi ngale yosowa
kumwetulira konse mu mphamvu ya kuwala kwa dzuwa
amapuma usiku
kulira kwa mzamba chule .

Mphindi wamaluwa amwazikana
zipolopolo zikununkha
za maulendo achikondi
ku chisangalalo chomaliza .


247

mu self capture

 Reflux kuchokera ku mer   
musanadumphe komaliza
konkriti ikusweka
kuswa mitsempha ya galasi
pansi pa chikhadabo cha mchere
zoikamo zibuula
udzu wa marram ukuyendayenda
zimene amalinyero amanena
mu nthawi zakutali za Newfoundland
kulumidwa ndi chimfine cholimba
mphepo ikugwetsa mitengo
matope amadzaza ngalande
mabwato akukwera
mabowa akuuluka
mu zopopera thovu
m'mphepete mwa nyanja
mafunde amawomba khoma la nyanja
ma heddles amanjenjemera
le sable emplit le moindre trou
le ciel se fait tohu-bohu
en cette feinte d'estoc
les mouettes pirouettent
au profond du blockhaus
la nausée aux lèvres
un cri
inouï
de silence
les heures sont bulles de savon
cavalcade effrénée
les chevaux caracolent
les galets fricassent
en surplomb du bastingage
corrigeant d'un trait de plume
l'œil des souvenances
l'ombre se fait surface
les creux emplissent de leurs suçons de vase
les plate-bandes de la plage
naissent brisures de terre
les crocs de la bête
écarlate en son outrance
recroquevillée et mal aimée
sale et refoulée
rebelle et courroucée
exposée aux quatre vents
n'étant plus que souffle
une charogne
la plaie offerte
en bordure de bocage
aux nervures fossiles
roulent les tambours
craquent les lucioles
sous le talon
chitetezo ku phula lomwe lagwa
kuwawa
kusintha kwakuda ndi koyera
mu self capture
Imfa m'moyo .

246

Kuchokera mbali zonse mpaka kuvomereza

Kuchokera mbali zonse
motero
za kutengapo mbali pakali pano
Ndimachita zanga
ndi " tidzanena chiyani "
zinthu zamoyo
koma osavulaza ena .

Mbali inayi
Ndikupukuta pansi pansi
mu credenza ndinayika vertigo yanga
pa khomo
Ndimakangana mozungulira mwendo .

Ndikudandaula
nthawi zina
popanda mthunzi wa kukayika
koma sankhani mivi yanga amene idzamfuna
kuzengereza mozondoka .

Nthawi yoti tinene
Ine crepe flouted chilengedwe chakuda
Ndimanjenjemera ndi mvula
ndi kampani yabodza
kunena pang'ono
ndi zizindikiro zochepa
kuti musachite dzimbiri mtsogolo .

Akanati chiyani za ine
theka mawu ozungulira zinthu
au carrefour des timbres millésimés
si je m'offrais
en cadence accélérée
au miroir du pas de l'oie .

" Passez votre chemin , y'a rien à voir " .

Et si revenant en arrière
l'homme qui pense s'inscrit dans la romance
il y aurait sur le linteau de ma fermette
ces mots de glaise , ces mots d'amour :

" Arrêtez-vous , prenez votre temps ,
y'a tout à voir , entrez dans ma caverne
cruche oreille et Saint Esprit de mon ventre en poésie
rebellez-vous
tapez du poing
apostrophez le patron
mais jamais , ô jamais ,
ne manquez l'écoute du verbiage des souris du lieu " .
245

yendani m’choonadi

 Masewera a mapiri
 ndi Kuvumbulutsidwa kwa mbiri yake patsogolo panu .

 Kuchokera kudodometsedwa mpaka kudodometsedwa
 khalani opanda mzimu .

 Matenda a thupi ndi thupi
 ndi mozemba
 chizolowezi ichi chosawona kanthu .

 Mitengo yamlombwa yayitali yosafikirika ndi chainsaw
 kumezanitsa musk wa mouflons
 panjira anayenda 
 m'mawa wa bituminous .

 Ndikudziwa kuchiritsa sikophweka ,
 kuposa kuchiza choipa ndi gwero
 yadzala ndi misampha .

 Kenako timakhala pachiwopsezo chokhala ndi zolakwa zazikulu
 kuwulula zina zobisika .

 Pali ziyembekezo zopanda chiyembekezo
 kuti chithumwa cha malingaliro oyendayenda chimanyengerera ,
 ndikupangitsa kuti ikhale yoyenera kudyedwa ndi wofufuza 
 mwaluso kwambiri kuthyola duwa kusiyana ndi kulisiya likule.
 
 Bowo la dzanja langa labisala 
masiku ano akulira
 les perles de rosée d'aujourd'hui ;
 transformation où les gouttes d'eau clapotent 
pa malaya abusa .

 Pezani zopanda malire za masomphenya anu
 zimakukakamizani kuti muyime musanapereke malire anu .

 Ndi bwino kuyang'ana zolakwa zake
 ndi mikwingwirima yaying'ono ya silky luntha
 kuposa kuphulitsa loko 
 zinthu zosaoneka ,
 chimene chidzaphimbidwa kwamuyaya .

 Le défait d'un lit se mire dans un ciel de traîne ,
 mmbuyo ku zokondweretsa za dziko .

 Panjira ya miyala , za zomera 
 ndi madzi osakanikirana ;
 mu kutsitsimuka mowolowa manja kwa mphukira ,
 Ndinapita patsogolo  ...
 pamene mwadzidzidzi nthambi zina zidathyoledwa ,
 miyala yogubuduzika ,
 nthawi yachibwibwibwibwi ,
 fungo lonyowa mafuta duwa ;
 chimbalangondo chinali kugudubuzika motsetsereka ...
 kuthawa ngati buldozer 
 munda wa chimanga .
 Ndinali wolandila .

 Wonyengerera Wosaonekayo anabala
 zomwe zidatsala ndi cholinga chake .

 Adadutsa kunyada, 
 nsanje, umbombo ,
 ndiye kuti chikhumbo chachinsinsi chokhala nawo 
wamphamvu , 
 ndiye kachiwiri icho cha chifuniro 
 kuti azindikiridwe , kulamulira ,
 kulankhula za chidziwitso chobisika 
 ndi kuukitsidwa ,
 kuti athe kupereka 
 chidziwitso chathu chopeza , kwa omwe zingawakhudze , 
 nos enfants aveuglés .

 Gululo silinathe ,
 kubuula kwa anthu ovulazidwa
 anapinda pansi zobvala zawo zong'ambika
 anabwera akuthamanga kuchokera kumakona anayi a nkhalango
 ku thupi ndi mwazi wa kubadwanso .

 Masomphenya amodzi komanso omaliza .

 Lirani makolo athu
 m'malo okumbukira kukumbukira .

 Mpweya wa apocalyptic
 akugwetsa akachisi .

 Msuzi woyambirira
 makamaka aggregates mapangano 
nyimbo zopepuka .

 Maonekedwe atsopano omwe ma atomu amatenga 
mu kusamba kwawo kwa kuwala .

 Choonadi ndi choposa wekha .
 Iye akuyembekezera ,
 zosamveka kwenikweni ,
 Ndipo lye ndi Yemwe akukutsogolerani .


 244