Sylvain lototele i le faatufugaga

 Sa ou tuua Nadia ma tuaoi sa nonofo i le pito i luga Sa ma taunuu atu ma le subdivision i le falema'i e fia vaai ua e fanau mai. Tuu i luga fatafata o lou tina, sa e manava malosi, ua fulafula le manava tumo leaga tele e pipii i le tuasivi.

Sa amata lou olaga.

Sa tolu pe fa ou tausaga. Sa tupu i totonu o le auala taavale e vavae ese ai lo matou fale nofomau mai faletaavale i luga o le rue Nicolas Nicole. Na e gaoioi e pei o se pendulum ma au tama'i fa'alava laupapa i le pito o lau lima. Na malo lou tino i se togi na ufiufi ai oe mai tamatamaivae e oo i lou vae tootoo. Sa e ataata, oe le Bédé sili e pei ona ou valaauina oe, ma sa e faamalosiau mai ia te au laa i tua teisi e fa'aali mai ia te a'u le lelei o lou savali. Ma sa ou aveina oe i lima ma siitia oe i luga.

Na e sau e vaai i matou i Marcillat. Sa matou maua na piki oe ile malaevaalele Clermont-Ferrand mai Marseille. O oe na aumai ia te a'u lenei faatagata omea uamea, se polo mamafa ma a eli uliuli – fa'aosofia e su'esu'e loloto i mea leai se tala, ma pito talatala e puipuia ai mai manu fa'atupu fa'alavelave. Sa ou aveina o le mea lea e fai ma faailoga o ou mafatiaga na e pulea i se auala ma fai mai ou te faasoa atu. Talu mai lena taimi o lenei polo ua faʻatasi ma aʻu o se soʻotaga i le va oe ma a'u. ua luasefulu ou tausaga.

Vaomatua o Tronçais i le Allier. Na ou ave ese oe i totonu o se nofoa fa'ata'avalevale i se ala tele e fa'alautele e ni la'au maualuluga. Sa matou maua faia ni nai selau mita ona ou alu ai lea e tuua oe na o oe e pei ona e fautua mai ai ia te au. Toe mulimuli i o'u laa … sa e le toe i ai o le ! Sa ou valaau atu ia te oe mo ni minute uumi. E te le'i tali mai. popole, Sa ou su'eina oe ina ia iu ina e iloa atu oe ua le gaioi i se auala laitiiti e le mamao o le. Sa umi se filemu. Na siva uma le manogi o humus mai U.S. Na talanoa le matagi i se palanikeke o manogi soso'o. Matou o lo'o uuina e le lima i le ie o mea tagotago. Na ou iloa i lena taimi na matou i ai i le itu e tasi, uso, O se tama ma lona atalii, faalogo ma fa'afeiloa'i i le mea.

O nei tausaga mulimuli e toe foi mai ia te au le umi talanoaga telefoni sa matou faia, oe lo'u atalii Sylvain ma a'u tama Gaël e pei ona e valaʻau mai iā te aʻu. E fa'atatau i mea na e o'o i ai i le taimi nei ma nisi emo o aso ua mavae na e fafagu ma le fiafia. O le a le lelei manatuaga. Ou te faalogoina pea lou siufofoga mamafa ma le toso mai na po uumi. E lei i ai lava ni fuaiupu ua saunia. Sa e su'e o fa'amatalaga ina ia tautala sa'o ma manino e ta'u mai ai le taua. Ma pe afai o nisi o upu e sili atu nai lo lou manatu e maua ai i latou lava i le paleni le mautu i le va o le matagofie ma le valea pe a faatusatusa i mea na muamua atu, sa faapena mo se mafuaaga lelei, o mea fou e fa'atusatusa i le mea sa e i ai, oe le matagofie o le mea e tupu. Ma sa faapena oe, masani i luma, oe o ai e le'i galue faaletino. Ou te manatua nisi autu na oo mai i a tatou talanoaga e pei o le foafoaga, o le tulaga o le tusiata ae faapea foi le faigauo ma le alofa – alofa i tino, le alofa o tagata. O oe alofa i tagata. E seasea e faitio ma o a'u lava e faapuupuuina le talanoaga semanu e alu ai mo itula ma itula.

Ma afai na e alu i lenei po o 18 au 19 Okitopa, o le sola ese mai i lou tulaga faaletino o se tagata mafatia na atili leaga ai le soifua maloloina, ae o le faaauauina foi o lau galuega i totonu i tua atu iinei, o oe, o le tagata saili i le mea tonu ma le upumoni, ua tofia e se malosi sili atu le malosi nai lo oe, o se valaau mamalu na e lagonaina. sa e fiafia, fia iloa, fiafia i autu e mafai ona ou talanoa i ai, mataupu e faatatau i matagofie, mafaufauga ma le faaleagaga. Sa i ai sou uiga malie i nisi o taimi auiliili, o nisi taimi fa'ama'i, o oe le tama'ita'i aulelei na fa'atupuina le upu lelei ma le poto ma aua le faatiga. O oe le alofa i le olaga i le atuatuvale o lenei tino na e mafatia tele ai, lau vaai tu'ia ma mata sekati ma o lau ataata fa'atauva'a na tu'ia a'u i faitoto'a o fale vaai i lou agaga o loo galue agai i le togiolaina o i latou e uiga ese masani e le'i ola i la latou amio.

Mai le agaga i le agaga o loo e i ou tafatafa. Ina ua e i ai sa'oloto mai lou ofu pa'u o ni nai itula talu ona uma le telefoni na matou tuufaasolo atu ia te oe ina ia mafai ona e mafuta i le falelauasiga o lou tamamatua.

Tasi le upu mulimuli : “fa'amagalo”. Ia iloa o aʻu ole atu mo lau faamagaloga mo lou le i ai soo.

Tofa Grand Bédé, lo'u atalii, Sylvain .

171

Na maliu lo'u tama

 Na maliu lo'u tama
 ma ua lē mafai ona taofia loʻu faanoanoa.
 O le rosary o manatuaga faatasi
 malepelepe i le le mautonu .

 Le tama itiiti i le falealuga
 tu'u ese ana capsules ma ana tagata tamo'e mai le Tour de France. 

 O le " gagote " tagamea a o laiti
 e leai se isi mea na o se pesini elea
 " frugeres - o'u alofaaga " malepelepe i le puao
 faʻatasi ma se foliga o le autumn .

 O le a tafa mai se aso fou
 o le faamoega atupepa ua teuteuina i penina o le sau.

 Tu'uvae e fa'atete ai le fola
 o vaega mulimuli ia o lou faatasi mai .

 Nous ne retournerons plus les crêpes
 fa'atasi ma le alaga fiafia a le uii .

 Le lele a kusi vao
 o le a le toe faʻamoemoeina e pei o le taimi muamua.

 O le " e fa solofanua " Renault
 o le a le toe ofuina a tatou uila .
 
O le a filemu le pu
 tua o le faitotoa o le potumoe  .

 Ua liliu se itulau
 o lea ua iai le ola .

 Faamafanafana le fualaau faisua ma le minerale i totonu o le ogaumu
 ina ia tulai mai moligao o mea taua .

 O le sopoia o le ala e aoga
 mo le faʻalavelave e tupu .

 Tatou uu le tagutugutu o le manatua
 ma e aunoa ma se faanatinati ona tapunia le atigi pusa .

 Ia avea i tatou ma agaga malamalama ma susulu
 o le mea lea e pipii lima ai .

 Poto ma tatala i mea e oo mai
 ia avea i tatou ma tagata faanana aulelei .

 E ofoina atu i le mea o iai ia tatou faai 
ma le gagana o mea'ai fou .

 Tatou pepese i le matagi fou o le tautotogo
 o le andante o se manava saoloto .

 Matou te talia ma le loto sauni
 le malosi o se lalolagi o mealilo ua fofoa .

 Tausi taimi ma le manulele o le upu moni
 O lo'o ou talanoa atu ia te oe .

 O e mulimuli, la'u fanau ,
 Se'i tatou fa'amala'a le polo o le olaga ma tatou savavali  .

 E aunoa ma le fefe, o le loto ua fusifusia i le olioli o e amiotonu
 ia avea i tatou ma vao ma saito o le seleselega e oo mai  .


 170 

pe a tulai mai le manatu

O le potu sa mafanafana. O se fala lanu ele sa taatia i luga o le fola. Sa matou maua tatala ese o matou seevae. Sa ma mamanuina ma lo'u uso lenei fauga laupapa ma le vateatea. Sa i ai ni vaega se tele.

Uiga vave maua o latou nofoaga. O nisi ua faavasegaina i latou lava i phratries ma isi taitoalua. Na ou maua na o au, ou te le iloa pe aisea. A Sa ui atu le savili māmā i totonu o le potu. O le taimi lena na ou lele ai i luga o aai ma fa'asalalauga. Sa ou nofo i luga o se mea maualuga sa ou mafaufau ai i la matou galuega. Sa i ai uma iina. Ma na umi le mamao e iloa ai sa tusia lo'u olaga e pei ona muamua atu, i o'u luma. Sa ou mafaufau la po o le a se mea e ono tupu tupu ia te au. E le gata i lea, ina ia mafai ona ou ulu atu ma mafaufau i nei mea uma sa tatau ai Ou te iloa le mafuaaga. Ma sa ou sailia, ma sa ou sailia, … i luga faalogo mai ia te au o fai atu nei upu na foliga mai ia te a’u na feulaina e se agaga lilo. … Sa ia faia aʻu. … Sa matua faigofie lava ona faaalia ma faapena e manino lava sa ou faʻaaluina le taimi e tusi ai i lalo nei nai fuaiupu.

Tausia o tatou matua

ia e alofa

lagolago le tasi i le isi

ia fiafia i le olaga

ia fiafia, manaia, fiafia

ia fa'anatura ma fa'anatura i le alofa

ia tuuese, sili ona mafai, mafutaga ma oloa

ia agalelei

ia i ai se amio fa'atatau

fai le gaioiga sa’o

tausi e le tasi le isi

pulea ou lagona

iloa i taimi uma tulaga o tatou mafaufau

ma ina ua tulai mai le manatu

auina atu lenei savali ia tatou fanau .

169

e fa'afilosofia a'o a'oa'oina

A'oga Matutua .

Ola i le iinei .

Fa'aola le oti .

Matamata mai maualuga .

Ia avea ma foafoa o aganuu .

Nofo i totonu malamalama le faagasologa o le iloa : manatu – lagona – manatu (ata, manatu) – fa'apipi'i – toe gaosia ;  e maua ai le fiafia pe o le le fiafia lea i mafatiaga, o lea e manaʻomia ai galuega i luga o le puapuaga .

Fa'amalositino le “va'aiga ati”, malamalama vave o le mea .

Ia i totonu le olioli o le i ai i le lalolagi, i le ” fa'atalanoaga ” i le va o le malamalama tele ma le poto masani o le tagata lava ia, o se talanoaga e le gata, e aunoa ma le muai va'aia o le sini ma le fa'alavelave .

Fa'asagatau i le solomuli i luga o le tagata lava ia .

ia i ai i a sootaga tonu i le vanimonimo .

Ia avea ma tagatanuu o lalolagi .

Ia poto, faatonutonu le auala e mafaufau ai, ia auauna atu i isi, e avea ma se vaega o lalolagi .

Matamata i le lalolagi e pei na vaai i ai mo le taimi muamua .

ia i ai i a uiga o le le iloa .

Ia iloa o le filosofia tu'u avanoa i le gaioiga o filosofia .

vaai manino e uiga i le natura o mafaufauga .

fanau mai i isi le ” mafaufau mo oe lava ” .

ia i ai i le talanoaga ma le fetuutuunaiga foafoa i le isi .

avea ma faleteuoloa o mafaufauga uma na faia i le taimi ua tuanaʻi .

Ia nofouta, felagolagoma'i ma mafaufau lelei .

ia loto maulalo i luma o mea e fai mai pe tusia .

I luma atu gagana mafaufau poo le a lona uiga, mea e tatau ona ia fai atu ai ma mea na te mafaia fai atu .

ia faapalepale ma puipuia le saolotoga o mafaufauga .

Tu'ia le lagona o le sami e ala i le amio e pei o René Char mo ai : ” I le pa'u o fa'amaoniga ta'itasi e tali atu ai le tusisolo i se fa'amanatuga o le lumana'i ” .

168

O le a le mea moni ?

 Je ne sais qui m'a mis au monde
 ni ce qu'est ce monde
 ni qui je suis .

 Je vois ces années-lumière qui m'entourent
 et me trouve coit
 en un point de cette immensité
 sans savoir pourquoi je me trouve ici plutôt qu'ailleurs .

 Je ne sais pourquoi ce peu de temps qui m'est donné de vivre
 se trouve ici à mes pieds
 enchâssé de toute éternité
 dans ce qui m'a précédé
 et dans ce qui me suivra .

 Je ne vois qu'infinités
 de toutes parts
 comme poussière virevoltante dans le rai de soleil
 comme forme effacée par la forme qui suit .

 Ce que je sais
 c'est que je dois mourir
 mais ce que j'ignore
 est cette mort même que je ne saurais éviter
 et qui me convoque à la vie
 tel l'enfant prodigue
 dans les bras du père
 dans ce monde de mystère
 où l'anfractuosité des promesses
 nous convoque à être ce que nous avons toujours été
 dans la chambre nuptiale des commencements
 l'ombre de ton ombre
 ma destinée .


 167 

o le lalagaina o le mafaufau ma le faaleagaga

O le tagata soifua e lua. O Ia o le tino, mafaufau ma le agaga.

Le tino, o le mea lea ua tatou vaai ia i tatou, O lena vaivai ma pala.

O le mafaufau ole tulaga maualuga. O Ia o le gaioiga, lagona ma le mafaufau. E fesuisuiai. E le mafai ona tatou fausia i luga o ia. O le mafaufau e faʻamamāina mea. E aveese fa'alavelave ma mafai fa'aavanoaina i elemene o le poto o le tagata lava ia ae le o lo tatou fafaguina, i lena tulaga o le soifua manuia ma le lotogatasi ma le mea o i ai, i le iuga fa'ataunu'uina i le mealilo e le mafaatusalia o mea o lo'o fa'alototeleina ai i tatou o lo tatou tagata, lenei malosi, lenei “viridity” galue, pei o le mamanu Hildegard o Bingen.

O le agaga po'o le mata'utia o le agaga, po o le loto, o le mea e latalata mai ma fesootai ma lalolagi silisili. O le mafaufau ua iloa e le mafai ona faaleagaina. E telē tele o ia, susulu ma fiafia.

O le tagata soifua e pei o se lamepa suauu e aofia ai le tino moli, o le suāu‘u ma le vavae o ona fogāfale e tolu. o le tino o le a avea ma mea terracotta o le moli, le pusa maaleale ma e tatau a aunoa ma lea e le amataina le faagasologa o le tuputupu ae o le tagata lava ia. O le mafaufau po'o le mafaufau o le a avea ma suauu, fe'avea'i fa'atusa, o le lagona, tamaoaiga ma le matagofie o le tagata, o mea e fafaga ai. le vavae o le a avea ma agaga, o le nofoaga tonu lava e mafai ona mu i le afi faalelagi.

O nei vaega uma e fausia ai le tagata i totonu saili mo le ogatasi ae ui i lea o se fa'atonuga i lo latou va, le vavae faaleagaga o le tumutumuga lea o la tatou sailiga.

O le mafaufau o le nofoaga lenei e faʻalauteleina i le le gata, lenei malamalama, lena olioli lea e puleaina le tau leaga o le olaga ma mea uma o le tiga o le fa'atonuina i lona fa'ataunu'uina.

166

( O tusitusiga na fa'aosofia fua e Jacqueline Kelen )